Türkçenin Ses Bilgisi ve Ses Bilimi Sorunları Çalıştayı Ankara’da Yapıldı.

 Türk Dil Kurumu tarafından düzenlenen “Türkçenin Ses Bilgisi ve Ses Bilimi Sorunları Çalıştayı” 10-11 Mayıs 2024 tarihlerinde Ankara’da gerçekleştirildi.

Toplantıya, Başkan Yardımcımız Doç. Dr. Harun ŞAHİN ile Türk Dil Kurumu Dil Bilgisi ve Dil Bilimi Bilim ve Uygulama Kolu Üyeleri, çeşitli üniversitelerden akademisyenler ile Kurumumuz uzmanları katıldı.

Çalıştayın açış konuşmalarını Türk Dil Kurumu Başkan Yardımcısı Doç. Dr. Harun ŞAHİN ve Türk Dil Kurumu Dil Bilgisi ve Dil Bilimi Bilim ve Uygulama Kolu Başkanı Prof. Dr. Kamil İŞERİ tarafından yaptı.

  

Doç. Dr. Harun ŞAHİN yaptığı konuşmada, Türkiye Türkçesinde ses biliminin yeri ve önemi üzerinde durarak “harf-ses-anlam” üçgenindeki ilişkiden bahsetti. Her sesin bir anlam değerinin parçası olduğunun altını çizen ŞAHİN, dillerin kendilerine has özellikleri olduğunu vurguladı. 

Konuşmasında dilin ve anlamın yapı taşı olan ses bilgisinin önemine işaret eden ŞAHİN, çalıştayın faydalı geçeceğine dair inancını belirterek sözlerini tamamladı.

İki gün süren çalıştayda, dört oturum düzenlendi. 

İlk gün oturumları “Ses Düşmesi ve Türemesi Sorunları” ve “Ses Uyumları Sorunları” başlıklarını aldı. “Ses Düşmesi ve Türemesi Sorunları” oturumunu Prof. Dr. Erkan SALAN, “Ses Uyumları Sorunları” oturumunu ise Doç. Dr. Salih Kürşad DOLUNAY yönetti.

Bu oturumlarda “Kaynaştırma sesleri, pekiştirmelerde ortaya çıkan sesler ve zamir n’si ses türemesine örnek olabilir mi?”, “-imek ek-fiilinin düşmesi ünlü düşmesi olabilir mi? Yardımcı ünlüler ünlü türemesi midir?”, “‘-mAk ve mA’dan sonra gelen ‘ğ’ ve ‘y’ sesleriyle ilgili sorun nedir? Ünlüyle biten sözcüklere gelen ile’deki ‘i’ sesinin ‘y’ sesine dönüşmesine nasıl açıklama getirilebilir?”, “Hatır, umur, omuz gibi sözcüklerde ünlü düşmesi var mıdır, bunun için uygun tanımlama yapılabilir mi?”, “‘ile’ edatının ekleşmesiyle oluşan durumlar hangi kategoride anlatılmalıdır?”,  ‘mai > mavi’ vb. dönüşümleri ünsüz türemesi midir?”, “Arapçadan ve Farsçadan Türkçeye geçen sözcüklerde görülen ses olayları sadece Türkçeleşme sürecinde mi değerlendirilmeli yoksa o dillerdeki yapılarında görülen ses olayları da dâhil edilmeli midir?”, “Anne sözcüğünde ünsüz türemesi var mıdır? Kök mü kabul edilmelidir?”, “‘zamir n’si, ‘zamir ünsüzü’, ‘iyelik zamiri n’, ‘adıl n’si , ‘zamircil n’, ‘zamirsel n’, ‘yardımcı ünsüz n’, ‘koruma ünsüzü n’, ‘türeme ünsüzü n’ terimleri arasında bir fark var mıdır, yoksa hangisi tercih edilmeli?”, “-idi -imiş -ise ünlü düşmesi kabul edilir mi?”, “Station > istasyon, acaib > acayip, urmak > vurmak vb. sözcüklerde ses olayı var kabul edilir mi?”, “Topkapısı > Topkapı, Kadıköyü > Kadıköy, pek iyi > pekiyi > peki vb. ünlü düşmesi var mı?”, “Çapkın vb. sözcüklerde ünsüz benzeşmesi var mıdır, kök mü kabul edilir?”, “Ünsüzle biten çatı eklerinde ‘l, n’ ekleri getirildiğinde ‘-(ü)l, (i)n’ vb. şekiller alıyor. Bunları normal şartlarda ünlü türemesi kabul etmemiz gerekmez mi?”, “Niçin, nasıl, kahvaltı gibi sözcüklerdeki ses olayını hangi başlıkta değerlendirmeliyiz? Peki sözcüğünü düşme kategorisinde de alabilir miyiz?” konu başlıkları ile “Türkiye Türkçesinde ve diğer Türk lehçelerinde ses uyumları nasıl gerçekleşmektedir?” hususu ele alındı. 

Çalıştayın ikinci gününde “Ses Bilgisi ve Ses Bilimi Terim Sorunları Oturumu” ile “Ses Bilgisi ve Ses Bilimi Konularının Öğretimi Sorunları Oturumu” yapıldı. Oturumlarda, “kaynaşma, birleşme ve büzüşme sorunları” ile “Türkçe Öğretiminde Ses Bilgisi ve Ses Bilimi Konularına İlişkin Nasıl Bir Eğitim Durumu Oluşturulmalıdır?” sorusu üzerinde duruldu. 

Çalıştayın bütün oturumlarına Türk Dil Kurumu Dil Bilimi ve Dil Bilgisi Bilim ve Uygulama Kolu Üyelerinin yanı sıra Prof. Dr. Fevzi KARADEMİR, Prof. Dr. Murat KÜÇÜK, Prof. Dr. Nurettin DEMİR, Doç. Dr. Dilek FİDAN, Doç. Dr. Emre YAĞLI, Doç. Dr. Ferdi BOZKURT ve Doç. Dr. Özgün KOŞANER katkıda bulundu.

Çalıştay, 11 Mayıs’ta yapılan kapanış ve değerlendirmenin sonrasında geleceğe yönelik yapılabilecek çalışmaların belirlenmesi ile tamamlandı.

Çalıştayın bitiminde katılımcılara, teşekkür belgesi ve armağan yayın takdim edildi.